อาการปวดเป็นปัญหาทางการแพทย์ที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยมะเร็ง โดยอาการปวดจากมะเร็งสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก ๆ คือ อาการปวดเฉียบพลันและอาการปวดเรื้อรัง
อาการปวดเฉียบพลันมักเกิดขึ้นอย่างกะทันหันและรุนแรง มักเป็นผลมาจากการรักษาโรคมะเร็ง เช่น การผ่าตัด การให้เคมีบำบัด หรือการให้รังสีรักษา อาการปวดเฉียบพลันมักสามารถควบคุมได้ด้วยยาแก้ปวดชนิดไม่ใช้สเตียรอยด์ (NSAIDs) หรือยาในกลุ่มโอปิออยด์ (opioids)
วิธีแก้ปวดมะเร็งนั้นสามารถแก้ได้กับอาการปวดเรื้อรังเป็นอาการปวดที่คงอยู่เป็นเวลานานหลายเดือนหรือหลายปี มักเป็นผลมาจากการที่มะเร็งลุกลามไปยังอวัยวะต่าง ๆ หรือเป็นผลข้างเคียงจากการรักษาโรคมะเร็ง อาการปวดเรื้อรังมักไม่สามารถควบคุมได้ด้วยยาแก้ปวดชนิดไม่ใช้สเตียรอยด์หรือยาในกลุ่มโอปิออยด์เพียงอย่างเดียว อาจต้องอาศัยการรักษาร่วมด้วย เช่น กายภาพบำบัด การปรับพฤติกรรม หรือการรักษาทางจิตวิทยา
วิธีแก้ปวดมะเร็ง
วิธีแก้ปวดมะเร็งสามารถแบ่งออกเป็น 2 วิธีหลัก ๆ คือ
การรักษาด้วยยา
การรักษาด้วยยาเป็นวิธีการแก้ปวดมะเร็งที่มีประสิทธิภาพและได้รับการยอมรับจากองค์การอนามัยโลก (WHO) โดยยาแก้ปวดที่ใช้ในผู้ป่วยมะเร็งสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลัก ๆ คือ
ยาแก้ปวดชนิดไม่ใช้สเตียรอยด์ (NSAIDs)
NSAIDs เป็นยาแก้ปวดที่ออกฤทธิ์โดยการยับยั้งการสร้างสารพรอสตาแกลนดิน (prostaglandin) ซึ่งเป็นสารที่ทำให้เกิดอาการปวด ยาในกลุ่ม NSAIDs ได้แก่ ไอบูโพรเฟน (ibuprofen) ไดโคลเฟแนค (diclofenac) นาพรอกเซน (naproxen)
NSAIDs สามารถใช้บรรเทาอาการปวดเฉียบพลันจากโรคมะเร็งได้ โดยอาจใช้ร่วมกับยาแก้ปวดชนิดอื่น ๆ เช่น ยาในกลุ่มโอปิออยด์ ยากลุ่ม NSAIDs สามารถใช้บรรเทาอาการปวดเรื้อรังจากโรคมะเร็งได้เช่นกัน แต่อาจทำให้เกิดผลข้างเคียง เช่น ระคายเคืองทางเดินอาหาร เลือดออกในทางเดินอาหาร ไตวาย
ยาในกลุ่มโอปิออยด์ (opioids)
opioids เป็นยาแก้ปวดที่ออกฤทธิ์โดยการจับกับตัวรับโอปิออยด์ในสมองและไขสันหลัง ทำให้ลดความรู้สึกเจ็บปวด ยาในกลุ่ม opioids ได้แก่ มอร์ฟีน (morphine) เฟนทานิล (fentanyl) โคเดอีน (codeine)
opioids เป็นยาแก้ปวดที่มีประสิทธิภาพในการบรรเทาอาการปวดเรื้อรังจากโรคมะเร็ง ยาในกลุ่ม opioids มีทั้งชนิดที่ออกฤทธิ์เร็วและออกฤทธิ์นาน โดยชนิดที่ออกฤทธิ์เร็วมักใช้บรรเทาอาการปวดฉับพลัน ส่วนชนิดที่ออกฤทธิ์นานมักใช้บรรเทาอาการปวดเรื้อรัง
opioids อาจทำให้เกิดผลข้างเคียง เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ง่วงซึม ท้องผูก ความดันโลหิตต่ำ หายใจลำบาก หากใช้เป็นเวลานานหรือในปริมาณมาก อาจทำให้เกิดอาการเสพติดได้
การรักษาโดยไม่ใช้ยา
การรักษาโดยไม่ใช้ยาเป็นวิธีการแก้ปวดมะเร็งที่อาจช่วยบรรเทาอาการปวดได้ โดยการรักษาโดยไม่ใช้ยา ได้แก่
กายภาพบำบัด
กายภาพบำบัดสามารถช่วยบรรเทาอาการปวดจากโรคมะเร็งได้ โดยกายภาพบำบัดจะช่วยเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ ปรับปรุงการเคลื่อนไหว และลดการยึดติดของกล้ามเนื้อ
การปรับพฤติกรรม
การปรับพฤติกรรมสามารถช่วยบรรเทาอาการปวดจากโรคมะเร็งได้ โดยการปรับพฤติกรรม ได้แก่ การฝึกการผ่อนคลาย การลดความเครียด การปรับเปลี่ยนความคิด
การรักษาทางจิตวิทยา
การรักษาทางจิตวิทยาสามารถช่วยบรรเทาอาการปวดจากโรคมะเร็งได้ โดยการรักษาทางจิตวิทยา ได้แก่ การให้คำปรึกษา การบำบัดด้วยการพูดคุย
ขั้นตอนการแก้ปวดมะเร็ง
ขั้นตอนการแก้ปวดมะเร็งโดยทั่วไปจะเป็นไปตามแนวทางขององค์การอนามัยโลก (WHO) ดังนี้
- ประเมินความรุนแรงของอาการปวด
แพทย์จะประเมินความรุนแรงของอาการปวดด้วยมาตราส่วนความเจ็บปวด (pain scale) โดยทั่วไปจะแบ่งออกเป็น 10 ระดับ โดยระดับ 0 หมายถึงไม่มีอาการปวด และระดับ 10 หมายถึงอาการปวดมากที่สุด
- เลือกยาแก้ปวดที่เหมาะสม
แพทย์จะเลือกยาแก้ปวดที่เหมาะสมกับความรุนแรงของอาการปวด ชนิดของมะเร็ง ตำแหน่งของมะเร็ง และสุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย
- ปรับขนาดยาและวิธีการใช้ยา
แพทย์จะปรับขนาดยาและวิธีการใช้ยาตามอาการปวดและผลข้างเคียงที่พบ
- ติดตามผลการรักษา
แพทย์จะติดตามผลการรักษาอย่างสม่ำเสมอ เพื่อประเมินประสิทธิภาพของการรักษาและผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น
